Trong hành trình EDUTOUR FINLAND 2025, các nhà giáo Việt Nam đã có cơ hội học hỏi cùng Tiến sĩ Ari Pokka – chuyên gia giáo dục hàng đầu Phần Lan, cựu Chủ tịch Hiệp hội Hiệu trưởng Thế giới (ICP). Trong buổi chia sẻ, ông mang đến những góc nhìn sâu sắc về mối quan hệ giữa trường công và trường tư trong hệ thống giáo dục Phần Lan – nơi ranh giới không nằm ở mô hình, mà ở giá trị và sứ mệnh giáo dục con người.
Dưới đây là những điều chúng tôi học được sau buổi gặp gỡ đầy cảm hứng cùng ông.
Giới thiệu về Tiến sĩ Ari Pokka
CHUYÊN GIA CAO CẤP – TIẾN SĨ ARI POKKA
Tiến sĩ Ari Pokka là chuyên gia giáo dục hàng đầu Phần Lan và thế giới. Ông hiện là Viện trưởng Viện Giáo dục Phần Lan (Finnish Education Institute). Đồng thời là cố vấn giáo dục với các dự án quốc tế tại Romania, Ukraine, Qatar, Trung Quốc, Oman và Cyprus
Ông nguyên là:
- Chủ tịch Hiệp hội Hiệu trưởng Phần Lan và Liên đoàn Hiệu trưởng thế giới
- Vụ trưởng phát triển tại trường Trung học Phần Lan đầu tiên ở Doha, Qatar và tham gia tư vấn thiết lập trường quốc tế Phần Lan tại nhiều nước trên toàn cầu
Ông cũng là tác giả của cuốn sách nổi tiếng “Top Class – Finnish School Leadership and Management” đã xuất bản bằng Tiếng Anh (2015), tiếng Trung Quốc (2021), tiếng Ukraina (2017), tiếng Romania (2021).
Ông đã thiết kế và dẫn dắt chương trình Principal’s Acamedy – đào tạo lãnh đạo và quản lý trường học theo mô hình Phần Lan. Nhiều năm tham gia xây dựng chương trình quốc gia, chính sách giáo dục, đánh giá chất lượng và đào tạo hiệu trưởng, giáo viên.
Khi “trường công” & “trường tư” không còn ranh giới
1. Tổng quan: Khi “công” và “tư” không còn là ranh giới
Tại Phần Lan, hơn 97% học sinh theo học tại trường công lập, phần còn lại học tại các trường tư được nhà nước tài trợ. Điểm đặc biệt là, dù mang tên “tư thục”, hầu hết các trường này vẫn hoạt động trong khuôn khổ công, được tài trợ bởi ngân sách nhà nước và phải tuân thủ chương trình giáo dục quốc gia.
- Học sinh không phải đóng học phí
- Giáo viên được đào tạo và trả lương theo chuẩn quốc gia
- Mọi trường đều chịu trách nhiệm bình đẳng về chất lượng giáo dục
Ở Phần Lan, “trường công” và “trường tư” không phải hai thế giới khác nhau – mà là hai cách tổ chức cùng phục vụ một triết lý: giáo dục là quyền, không phải đặc quyền.
2. Ai quản lý, ai chi trả?
Trường công (Public Schools)
- Do chính quyền địa phương quản lý
- Ngân sách trung ương chi trả toàn bộ chi phí vận hành
- Có quyền tự chủ trong chương trình, phương pháp và tổ chức nhân sự
Trường tư (Private or Independent Schools)
- Nhận 80–95% kinh phí từ nhà nước
- Không được thu học phí cao hay chọn học sinh theo thành tích
- Hoạt động vì mục tiêu công cộng, không vì lợi nhuận
Hầu như không tồn tại “tư thục thương mại” tại Phần Lan – mọi trường đều hướng đến phục vụ xã hội.
3. “Tư” nhưng vẫn là “công”: Mô hình trường độc lập (Independent Schools)
Một số trường tư có thể khác biệt ở:
- Triết lý giáo dục: Montessori, Steiner, hoặc phương pháp học dựa trên năng lực
- Lĩnh vực chuyên biệt: âm nhạc, nghệ thuật, thể thao, ngôn ngữ
Những trường này độc lập về phương pháp, nhưng không độc lập về tài chính. Họ vẫn chịu sự kiểm định của Bộ Giáo dục và phải đảm bảo quyền học tập bình đẳng cho mọi trẻ em.
4. Bình đẳng là nguyên tắc cốt lõi
Triết lý của nền giáo dục Phần Lan được tóm gọn trong một câu:
“The closest school is the best school.”
(Trường gần nhất chính là trường tốt nhất.)
Tất cả học sinh – dù học ở đâu – đều được đảm bảo:
- Cùng tiêu chuẩn giáo viên,
- Cùng chương trình và điều kiện học tập,
- Cùng cơ hội cho học sinh có nhu cầu đặc biệt,
- Không phân biệt xuất thân, địa chỉ hay hoàn cảnh
Vì thế, ở Phần Lan không có khái niệm “trường điểm” hay “chạy trường” – mọi phụ huynh đều tin rằng mọi trường đều tốt. và điều quan trọng là đứa trẻ hạnh phúc, chứ không phải bảng xếp hạng.
5. Nhà nước là người bảo trợ, không phải người giám sát
Khác với nhiều quốc gia xem giáo dục là thị trường, Phần Lan coi giáo dục là một sứ mệnh xã hội.
“Education is not a market – it’s a mission.”
(Giáo dục không phải là thị trường, mà là sứ mệnh.)
Chính phủ Phần Lan đóng vai trò bảo trợ và tin tưởng, không “kiểm tra – giám sát” thường xuyên. Nhờ đó, giáo viên và trường học có quyền tự chủ lớn, tập trung vào chất lượng thực chất thay vì chạy theo chỉ tiêu.
6. Kết quả và tác động xã hội
Nhờ hệ thống thống nhất và bình đẳng này:
- Khoảng cách giữa các trường gần như bằng 0
- Chênh lệch học lực giữa học sinh thấp nhất trong khối OECD
- Học sinh cảm thấy an toàn, hạnh phúc và được tôn trọng
- Niềm tin xã hội vào giáo dục được củng cố mạnh mẽ
Kết luận: Công hay tư – chỉ là hình thức, không phải giá trị
Tại Phần Lan, “trường công” và “trường tư” không tạo ra khoảng cách, vì cả hai cùng phục vụ một mục tiêu duy nhất: phát triển con người.
💬 “Giáo dục là quyền của mọi trẻ em, không phải đặc quyền của một số ít.” Phần Lan đã chứng minh rằng, khi niềm tin, bình đẳng và chất lượng cùng tồn tại, mọi đứa trẻ đều có thể học tập và lớn lên trong hạnh phúc.
Buổi chia sẻ cùng Tiến sĩ Ari Pokka không chỉ mở ra góc nhìn mới về giáo dục Phần Lan, mà còn truyền cảm hứng mạnh mẽ cho những người làm giáo dục Việt Nam trên hành trình kiến tạo trường học hạnh phúc. Qua câu chuyện về trường công và trường tư tại Phần Lan, chúng ta nhận ra rằng, điều làm nên sự khác biệt không nằm ở loại hình hay nguồn lực, mà ở triết lý và tầm nhìn giáo dục – nơi mỗi học sinh đều được tôn trọng, được tin tưởng và được phát triển theo cách riêng của mình.
Hành trình EDUTOUR FINLAND 2025 không chỉ là chuyến đi học hỏi, mà còn là cơ hội để các nhà giáo Việt Nam suy ngẫm, kết nối và tìm ra hướng đi mới cho giáo dục nước nhà – một nền giáo dục hướng tới con người, hạnh phúc và sự bền vững.
Nguồn tham khảo
- Finnish National Agency for Education (EDUFI, 2023). Overview of the Finnish Basic Education System.
- OECD (2023). Education Policy Outlook: Finland.
- Ministry of Education and Culture, Finland (2024). Regulation on Independent Schools and State Funding.
- Ari Pokka (2024). Lecture: How Finland is Navigating Changes of Education.
